Đã lâu, không hiểu các bạn có bị cảm giác giống tôi không, nhưng tôi rất dị ứng với việc được khen, nhưng thực chất là luôn có cảm giác ngược lại, một bạn gái post một ảnh trên FB, bạn bè làng xóm anh chị em họ hàng nhao vào khen: “ôi chị vẫn trẻ như gái 18”, “chị có bí quyết gì mà trẻ thế”, “ông anh trông vẫn phong độ nhỉ”, đại loại thế. Tất nhiên đấy là lời khen có thể thật lòng hay xã giao, và khiến đại đa số người được khen phổng mũi, sướng, bản thân tôi được khen cũng thế, thế nên phong trào post ảnh lên FB, instangram nó mới nhiều thế, hay là chụp yếm với sen, với hoa cải mới đắt hàng đến thế, không chỉ là mấy em gái hotgirl trẻ đẹp, mà mấy chị người mẫu của những hơn 30 năm về trước, rồi thì cả những văn sỹ đã qua cả rổ giai dùng tã cả người ra rồi, đã U50 cũng cố khoe chân dài, chụp ảnh nude để cho thiên hạ nhảy vào khen mình “vẫn ngon lắm”.
Ấy thế nhưng nghĩ lại, ờ, sao hồi trẻ như gái 18, nó không khen mình như thế, vì hiển nhiện chuyện đó là bình thường, em 18 em trẻ em đẹp, giai 20 em phong độ là hiển nhiên, chả cần cái khen nó sờ sờ ra đấy. còn khi người ta khen như thế, có thể thật hay không thật lòng, chả quan trọng, được khen là sướng đã. Nhưng nếu ngẫm kỹ ra, à, hóa ra đáng ra người ta nghĩ mình già cụ nó rồi, xập xệ rồi, nhưng trông bên ngoài thì vẫn trẻ, vẫn khỏe, còn bố ai biết bên trong thế nào, hóa ra giật mình ờ hóa ra mình cũng có (vài) tí tuổi, mình già thật, nhão thật, hóa ra lời khen lại có tác dụng ngược lại là mình phải suy nghĩ ..về tuổi già, về cái đẹp, về sự khỏe hay phong độ của mình. Nói thẳng cho nó vuông là ngon thế chó nào bằng các em Agelina XX, các em Ngọc Trinh , rồi Lan baby, Hằng lilies nọ kia mới có 17-18, “trẻ đã là đẹp rồi”.
Lấy cái đẹp, cái phong độ ấy ra chỉ là làm ví dụ cho cái sự khen ngược cho nó câu khách thôi, nhưng thực chất, trong xã hội, rất nhiều cái mà người ta tưởng làm tốt, giúp đỡ mà nếu làm quá, hóa ra lại động chạm đến lòng tự ái của người được tung hô, khen nhau quá bằng hại nhau. Con nhà nghèo học giỏi, người tàn tật, khiếm thị vượt qua được để thành đạt trong một lĩnh vực nào đó, thông thường sẽ tung hộ có tác dụng làm họ tự tin và làm gương cho người khác có số phận như họ đến phấn đấu. Nhưng xoáy mãi vào cái đó, thì sẽ lại luôn cho họ cảm giác mặc cảm tự tin, tại sao cứ xoáy vào sư nghèo, sự khiếm thính, kiếm thị của họ, cứ coi họ như người bình thường như chúng ra đi có được không, để họ đỡ mặc cảm. Không người khiếm thị, khiếm thính, người nghèo nào tự hào vì họ hoàn cảnh họ mà đạt được như vậy cả họ chỉ mong muốn làm được như người thường, dù để làm được điều đó, họ đã phải cố gắng rất lớn, và thực sự chúng ta khâm phục họ. Nhưng hãy giấu điều đó trong lòng, hay thể hiện khuyến khích một cách khéo léo để tránh làm họ tổn thương. Rất nhiều người có lòng tốt, tỏ ra thương hại, muốn giúp đỡ người thiệt thòi nhưng không biết cách, đôi khi có những người quá nhạy cảm, chạm đến lòng tự ái cua họ, đôi khi họ lại suy nghĩ và phản ứng. Như thế thực ra chúng ta đã phân biệt và kì thị, dù là thì thị theo chiều hướng tốt hay xấu. Tôi đi uống café với ông bạn già ở Hội An, vào quán của người câm phục vụ, tên quán là “Hòa nhập:, đúng là những người đó họ chỉ muốn được hoà nhập và mọi người coi họ như người bình thường không bị phân biệt, thế là tốt lắm rồi, có thể trong thâm tâm bạn có lòng hảo tâm, bạn thương hại và thực tâm giúp đỡ họ, nhưng phải khéo, để tránh là họ mặc cảm.
May mắn lớn nhất của chúng ta là chúng ra được sinh là là người bình thường, không quá khác biệt. Còn nếu Thượng đế bắt một số người khác biệt, hoặc thiệt thòi hơn chúng ta, thì việc khen hay có ý nghĩa nhất là chúng ta nên coi trọng và đối xử với họ như họ là người bình thường, không miệt thị, khinh miệt mà cũng không tung hô, khen thái quá, vì điều đó chả khác gì có tác dụng ngược lại. Không ai tự hào vì tôi thiệt thòi, tôi khác biệt mà tôi vẫn làm được như mọi người, mà họ chỉ muốn sống yên ổn, như người hết sức bình thường trong con mắt của mọi người xung quanh họ.
Cái đó khó, vì trong tâm thức của chúng ta đã phân biệt rồi, nhưng nếu không thể chuyển được quan niệm, thì xin hãy cố gắng thể hiện bằng hành động bên ngoài, và tốt nhất là đừng làm khen quá lố, để có tác dụng ngược.
Hà nội, 29.6.2015.
