Học sau đại học tại Canada (I)

Đây là một bài viết trên diễn đàn đã lâu, đã được sửa lại cho nghiêm chỉnh hơn, hy vọng bạn bè muốn di học ở Canada, sẽ tìm thấy những thông tin có ích nào đó.

Kính tặng thầy Vân

Thời gian gần đây, ngày càng nhiều sinh viên Việt nam đến Canada học tập. Nhưng những thông tin về việc học tại Canada dù đã được đăng rải rác tại rất nhiều báo chí, vẫn có rất ít so với các nước khác. Để giúp tìm hiểu thêm về việc học tập và sinh hoạt tại Canada, tôi xin chia sẽ những hiểu biết của mình môt cách khái quát nhất về việc học sau đại học tại Canada sau hơn 6 năm học tập tại đây. Kinh nghiệm xin học Đại học nằm ngoài phạm vi bài viết này, hy vọng sẽ có thời gian quay lại ở một dịp khác.

Thời tiết ở Canada và môi trường sống, học tập

Đúng là ở khí hậu ở Canada mùa đông rất lạnh và khắc nghiệt, ở đây một năm có 5-6 tháng mùa đông, mùa xuân chỉ khoảng 2-3 tuần, nên cứ nhắc tới Canada là nhắc tới băng tuyết. Mùa đông nhiệt độ lạnh nhất khoảng từ -20 đến -30 độ chủ yếu trong tháng 1 và 2, ở các thành phố đông dân cư sinh sống. Nhiệt độ trung bình thường khoảng -10 đến -15 độ cho mùa đông. Nhưng xin đừng sợ, ở đây sẽ rất lạnh khi phải ở ngoài trời lâu (hơn 30') , nhưng vì phương tiện giao thông công cộng ở các thành phố đông dân cư khá tốt nên ít khi bạn phải chờ lâu ở ngoài trời lạnh giá. Còn trong nhà và trường học đều có sưởi và không có gì phải lo lắng. Rất hiếm người sang Canada học phải bỏ về vì lạnh. Ở Canada lạnh khô, nên cảm giác lạnh không khó chịu như cái lạnh ẩm của miền Bắc Việt nam, nhiệt độ +10 là có thể thấy người dân Canada mặc áo sơ mi ra ngoài , không như ở Hà nội 13 độ C là vẫn còn rét căm căm. Cái đáng sợ của mùa đông ở Canada là khung cảnh ảm đạm và thiếu ánh sáng, làm rất nhiều người không quen bị stressed. Nhưng rồi các trò thể thao mùa đông: trượt băng, trượt tuyết , khúc côn cầu hay các lễ hội mùa đông, thi điêu khắc băng, ăn siro cây phong trên tuyết hay câu cá dưới băng sẽ làm bạn thấy mùa đông cũng không quá nhàm chán. Thời tiết Canada rất đẹp khi vào mùa hè và mùa thu. Thiên nhiên ở Canada khá nhiều rừng, với khung cảnh tự nhiên hoang dã, nên mùa thu vàng của với những rừng cây phong khi thay lá rất đẹp và lãng mạn. Mùa hè là mùa sôi động, dân Canada đi camping (cắm trại ngoài trời) hầu hết các ngày cuối tuần đến các công viên quốc gia nổi tiếng, hình thức dã ngoại rất được các sinh viên ưa chuộng. Mùa hè nhiệt độ cũng có khi lên đến hơn 30 độ C, nhưng đa số là 20-25 độ C, và vì khí hậu khô ít mồ hôi nên rất dễ chịu, không qúa nóng.

Từ năm 1993, 6 năm liền Canada được coi là nước hạnh phúc và đáng sống nhất trên địa cầu. Dân Canada rất hiền và thân thiện, có lẽ vì là nơi đất rộng người thưa, thiên nhiên ưu đãi và dễ sống, nên đối xử hòa nhã với hầu hết các dân tộc khác. Môi trường sống ở Canada cũng khá an toàn, việc trộm cắp, móc túi, ăn cắp vặt có thể nói là ít hơn nhiều so với các nơi khác. Có đặc điểm nữa là người Canada đại bộ phận là dân nhập cư với 150 sắc dân, với nền văn hóa rất đa dạng nhưng chưa từng xẩy ra việc sắc dân này bất hòa với sắc dân khác, nên sinh viên quốc tế hòa nhập vào văn hóa ở đây rất nhanh, không có cảm giác bị phân biệt chủng tộc hay đối xử. Có người ví nền văn hóa của Canada là một tấm thảm mosaic nhiều màu, như một mảnh vườn trồng trăm hoa, trong đó văn hóa mỗi dân tộc được bảo tồn và góp chung vào vườn hoa đa văn hóa của Canada, không bị cưỡng ép đồng hóa vào lò chung như nền văn hóa "melting pot" của Mỹ.

Ở Canada có khoảng 200 nghìn người Việt sinh sống, tập trung ở một số thành phố lớn như Toronto (hơn 80 nghìn),Montreal (40 nghìn) , Vancouver, (hơn 30 nghìn), Ottawa (10 nghìn).. Đại bộ phận Viêt kiều Canada khá thân thiện với du học sinh và cũng rất sẵn sàng giúp đỡ những người mới sang hòa nhập vào cuốc sống ở đây. Nếu bạn ở những thành phố lớn như Toronto, Vancouver hay Montreal, thì thực phẩm và đồ ăn Châu Á, đồ ăn Việt nam tại các chợ Tầu, chợ Việt cũng không khó kiếm hơn ở Việt nam là mấy.

Các trường Đại học ở Canada

Nền giáo dục Đại học (ĐH) và sau ĐH của Canada, có cảm tưởng là sự pha trộn của hai nền giáo dục Anh và Mỹ (cũng giống như thể chế của nó vậy),trừ các trường ở tỉnh Quebec tiếng Pháp là có pha chút hơi hướng của hệ thống tiếng Pháp (Francophone). Các trường ĐH ở đây đào tạo văn bằng chương trình theo hệ thống kiểu Mỹ nhưng lại là các trường công lập, có bao cấp giống trường học như châu Âu. Vì thế nên lại tạo ra sự khác biệt chút so với cả Anh và Mỹ. Khác với Mỹ hay Anh, ở Canada không có những trường đặc biệt nổi tiếng như Oxbridge của Anh hay MIT, Caltech, Stanford nhưng chất lượng các trường lại rất tốt và khá đồng đều, không có sự khác biệt quá lớn như ở Mỹ. Các trường ĐH có đào tạo chuyên ngành sau đại học ở Canada đại đa số đều đuợc công nhận (accreditited) ở Bắc Mỹ , và tất nhiên là được các nước trên thế giới công nhận và đánh giá cao. Ở Canada có khoảng hơn 40 các trường ĐH lớn (universities), con số quả là nhỏ so với khoảng vài nghìn trường của Mỹ. Ở Canada cũng có rất nhiều các trường Colleges nhưng vì các trường này chỉ đào tạo bằng cử nhân, cao đẳng hoặc tập trung đào tạo nghề nên xin không đề cập ở đây trong phần học sau đại học. Xin vào đây để có list các trường của Canada: www.schoolsincanada.com

Xin học sau đại học(graduate study):

Tốt nhất khi tìm hiểu học sau đại học, nên vào trực tiếp website của trường dựa vào địa chỉ trên hoặc nếu biết trên trường thì nên tìm kiếm trên internet thông qua Google. Trong website của trường, trong phần Graduate Addmissions, sẽ có đầy đủ thông tin về thủ tục xin học, yêu cầu điểm học (thường là 3.0/4.0 hay 75%, điểm ở Việt nam khoảng từ 7.5 trở lên là được chấp nhận vào học), tiếng Anh (ở các trường học tiếng Anh) v.v. Các bạn cũng nên xem qua website của khoa mình định xin học (department website), để biết về điểm mạnh của khoa , tìm hiểu các giáo sư và đặc biệt xem hướng nghiên cứu của họ để xem trường nào hoặc thầy nào có hướng nghiên cứu mình thích , phù hợp với chuyên ngành mình định học để có thể gửi email liên hệ trực tiếp hỏi thông tin. Học sau đại học, mỗi trường mạnh một chuyên ngành riêng và không có trường hay khoa nào là tốt hoặc kém tất cả các ngành, đặc biệt về các hướng nghiên cứu sâu. Nhưng ngay cả khi các bạn xin được vào đúng thầy mà mình muốn, cũng không chắc đã được làm cái mình đề nghị, mà đa số là cái chỉ định làm theo project của giáo sư hướng dẫn (tất nhiên với sự đồng ý của sinh viên). Nên phần proposal viết khi application nếu có chỉ là ý chung chung thể hiện đề đạt những nguyện vọng nghiên cứu thôi, không nhất thiết là cái sẽ phải làm sau này.

Về điểm học, thông thường điểm học từ 7.5 trở lên ở các trường ĐH Việt nam (kể cả dân lập), là có thể được nhận vào học cao học. Bảng điểm thông thường sẽ được dịch công chứng sang tiếng Anh hoặc tiếng Pháp. Có một vấn đề là điểm học ĐH ở Việt nam thông thường sẽ thấp hơn so với thang diểm bên Canada, gây thiệt thòi khi xin học cũng như xin học bổng. Ở Việt nam được 8.0/10 , đặc biệt với khối trường kỹ thuật là khó khăn, trong khi 80% (GPA 3.2/4) là không quá khó với một sinh viên khá ở Canada hay các nước theo hệ thống thang điểm A,B,C. Một lời khuyên khi xin học là bảng điểm khi công chứng sang tiếng Anh (Pháp), tốt nhất nên xin công chứng tại trường mình học ở Việt nam, kèm theo tài liệu giải thích hệ thống thang điểm của trường , để khi xem họ sẽ đánh giá chính xác hơn. Đặc biệt với các các sinh viên xin học bổng, việc cung cấp xếp hạng trong lớp, trong khóa hay toàn trường kèm trong bảng điểm sẽ giúp ích rất nhiều. Một sinh viên tốt nghiệp một trường kỹ thuật ở VN với điểm trung bình 8.0 (80%), sẽ là bình thường nhưng nếu kèm theo bảng điểm là chứng nhận xếp thứ 2 hoặc thứ 3 toàn khóa của hàng nghìn sinh viên thì sẽ tạo nên sự khác biệt.

Về ngoại ngữ, tất nhiên nếu xin học các trường học tiếng Anh, bạn phải thi tiếng Anh nếu không học ĐH ở các nước có tiếng Anh là bản xứ (Anh, Mỹ, Úc, New Zealand v.v). Xin vào học các trường tiếng Pháp (tỉnh Quebec hoặc New Brunswick) thì có thể không cần yêu cầu chứng chỉ ngoại ngữ. Tuy không yêu cầu chứng minh trình độ ngoại ngữ như tiếng Anh, nhưng nếu trình độ tiếng Pháp kém, thì không theo học được và sẽ bị thôi học. Các trường ở Canada thường yêu cầu chứng chỉ TOEFL, mặc dù một số trường chấp nhận IELTS. Thông thường yêu cầu tối thiểu để vào học sau đại học là điểm 550 TOEFL paper based(hoặc tương đương cho thi Internet based), hoặc IELTS 6.5, một số ngành học hoặc một số trường có thể yêu cầu cao hơn. Đạt yêu cầu tối thiểu về ngoại ngữ cũng không chắc đã được nhận vì còn phụ thuộc điểm học, tuỳ tỷ lệ cạnh tranh của các trường từng năm. Ở đây cũng có kỳ thi để kiểm tra trình độ tiếng Anh nhận vào trường của Canada ngoài kỳ thi TOEFL hay IELTS nhưng chủ yếu là để tuyển sinh viên học ĐH, và muốn thi nó thì thường phải học một khóa tiếng Anh ở các trường ĐH ở Canada. Chứng chỉ GRE, đa số không yêu cầu nhưng có trường sẽ yêu cầu tuỳ thuộc bằng cấp xuất xứ từ đâu. Nếu học MBA thì chắc chắn thi GMAT là bắt buộc.

Việc nộp hơ sơ xin học, hàng năm các trường ở Canada đa số nhận sinh viên cao học vào kỳ mùa thu (nhiều nhất) và vào kỳ mùa đông. Việc xét học bổng cũng chủ yếu cho kỳ nhập học mùa thu. Để có thể bắt đầu học vào kỳ mùa thu của tháng 9 , thường bạn phải hoàn thành xong và nộp hồ sơ xin hoc vào tháng 2 hoặc chậm nhất là đầu tháng 3. Hạn nộp tùy vào trường và tùy khoa mà bạn xin học, sẽ có hướng dẫn cụ thể trong trang tin của trường. Riêng với hồ sơ xin học bổng nên nộp càng sớm càng tốt, có thể vào tháng 12 của năm trước hay tháng 1. Nếu xin học kỳ mùa đông, có thể nộp hồ sơ tháng 4, tháng 5.

Thời gian học , các trường Canada chương trình và thời gian học gần giống các các trường ĐH ở Mỹ, một khóa thạc sỹ (master) thông thường là hai năm, có thể một số ngành 18 tháng nhưng hầu như ít có master 1 năm như ở châu Âu. Thời gian làm tiến sỹ (Ph.D.) có thể kéo dài từ 3-6 năm, thông thường là 4.-4 năm rưỡi, tùy thuộc vào năng lực từng cá nhân. Thường sẽ phải có bằng master trước khi vào học tiến sỹ (Ph.D.), môt số người có thể bỏ qua master chuyển thẳng làm Ph.D. trong 5 năm nhưng ban đầu vẫn phải đăng ký học master nếu thấy học khá thầy hướng dẫn sẽ đề nghị cho chuyển tiếp. Một số người có bằng DEA ở Pháp, có thể được vào học thẳng doctor ở các trường Quebec nhưng có thể phải học thêm một số môn của chương trình master. Đa số các trường có 3 kỳ (semester): thu (tháng 9-12), đông(1-4) và xuân hè (5-8) , riêng mùa hè bạn có thể không đi học nếu không có khóa học, có thể đi làm thêm hoặc về Việt nam. Riêng sinh viên làm nghiên cứu hè vẫn học và vẫn phải trả học phí như các học kỳ khác.

(continued)